Günümüzde en çok konuşulan konulardan biri göç. Peki göç eden insanların göçmen mi yoksa mülteci mi olduklarını nasıl ayırt ederiz?
Özellikle Suriye kriziyle birlikte günlük hayatımıza dahil olan mülteci konusuyla birlikte göç uluslararası kalkınma alanında tartışılan en önemli olgulardan biri oldu. Dünyada halihazırda mevcut göçler de göz önünde bulundurulduğunda ortaya, belli birtakım insanların göçmen mi yoksa mülteci mi olduklarını nasıl tespit edeceğimiz sorusu çıktı. Bu sorunun cevabını ise Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) verdi.
UNHCR’ın açıklamasına göre:
- ‘Mülteci’ ve ‘göçmen’ yasal alanda bir hayli büyük farka sahip, dolayısıyla bu sözcüklerden birini kullanırken dikkatli olmak gerekiyor. Herhangi bir yanlış kullanım mülteciler için yanlış anlaşılma sorunlarına yol açabilir.
- Göçmenlerden farklı olarak mülteciler uluslararası hukuk tarafından korunurlar; mülteciler işkence, zulüm, çatışma, şiddet veya kamu huzuruna ciddi biçimde bozan olaylardan kaçmak üzere başk ülkelere sığınan kişiler.
- Mültecileri koruyan yasal rejimin adı “mülteci uluslararası koruması”. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 14. Maddesine göre herkesin sığınma hakkı bulunuyor. 1951 yılında kurulan Uluslararası Göç Örgütü (IOM) ve 1967 Protokolü de modern mülteci koruma rejimini sağlıyor. Göçmenin aksine sığınmacının hiçbir yasadışılığı yok.
- ‘Göçmen’ teriminin uluslararası düzlemde bir tanımı yok. Politikacılar, uluslararası organizasyonlar ve medya bu terimi hem göçmenler, hem de mülteciler için kullanabiliyor. Bazı durumlarda ise “uluslararası göç” terimi kullanılıyor, bu nunla birlikte birçok sığınmacı ve mülteci de kastediliyor. Yine de genel bağlamda ‘göçmen’ denildiğinde gönüllü bir süreç (örneğin, daha iyi ekonomik şartlara sahip olmak için yaşadığı ülkeden gitmek) anlaşılıyor ve göçmen isterse ülkesine geri dönebiliyor. Fakat bu mülteciler için söz konusu değil; mülteci evine sağ salimgeri dönemiyor.
- Şuna da dikkat etmek gerekir ki, göçmenler göç sürecine her zaman gönüllü olmayabiliyor; doğal afet, kıtlık veya aşırı fakirlik durumunda göç edilebiliyor.
- Bir ülkeden başka ülkeye yolculuk eden mültecilere ‘göçmen’ denemez mi? Bu doğru olmaz çünkü bir kişi, asıl ülkesinde güvenlikten yoksun olduğu ve devlet tarafından korunamadığı için ‘mülteci’ oluyor.