21 Aralık, 1995’ten bu yana Uluslararası Kooperatifler Günü (UKG) olmasa da, dünya ve kooperatifler için ayrıca bir tarihsel önemi bulunuyor. 21 Aralık tarihinde kurulan Rochdale Haksever Öncüleri Kooperatifi’nin hikayesini ve UKG tarihinin değişme sebebini idemahaber olarak derledik.
Kooperatifçilik, 19. yüzyılda ağır çalışma koşulları altında yaşayan işçilerin haklarını korumak amacıyla başlayan bir hareketti. Bu dönemdeki ekonomik, sosyal, teknolojik ve çevresel değişimler, savunmasız toplum kesimlerini kooperatif örgütlenmesi altında birleştirdi.
Sanayi Devrimi’nin etkisiyle Avrupa’da ortaya çıkan piyasa sistemi ve sanayi üretimine dayalı toplumsal düzen, çiftçileri şehirlere, zanaatkârları ise fabrikalara itti. İşçi sınıfının çalışma ve yaşam koşulları zorlu bir hal aldı. Sanayi üretimindeki artışla zenginleşen İngiltere’de, 19. yüzyılın sonunda toplumun %25-35’lik kesimi, yoksulluk sınırında veya bu sınırın altında yaşıyordu.
Bu koşulların iyileştirilmesi için 1830 ve 1840 yılları arasında İngiltere’de birçok kooperatif denemesi yapıldıysa da bu denemelerin hiçbiri başarılı olamadı. Rochdale Equitable Pioneers Society (Rochdale Haksever Öncüleri Kooperatifi) bu zorlu koşullar altında başarılı bir model oluşturarak, 1844’te İngiltere’de kuruldu. Önceki deneyimlerden ders çıkaran Rochdale Kooperatifi, ilk çözümü toplulukların belirli ilkelerde ortaklaşmasında buldu. Rochdale İlkeleri, demokrasi, mesleki etik ve kapsayıcılık gibi prensipleri içeren bir kooperatif yönetim yapısını tanımladı. Bu ilkeler kooperatifçiliğin temel ilkeleri olarak özü itibariyle günümüze kadar gelmiş ve Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA) tarafından yeniden düzenlenerek kabul edilmiştir.
Çalışan sınıfların kendi başlarına örgütlenebilecekleri ve birbirleriyle karşılıklı yarar sağlayabilecekleri bir işbirliği fikri, yeni bir fikir olarak, kooperatifçilik hareketinin temelini oluşturdu. Kooperatifler, bir işletmede ahlaki ve ekonomik değerlerin eşit ağırlığa sahip olması gerektiği düşüncesinden doğdu. Kooperatifler, tarihin farklı dönemlerinde çözülemeyen ekonomik, siyasi ve sosyal sorunlara yanıt olmaya devam ediyor.
21 Aralık tarihi 1995’ten bu yana Uluslararası Kooperatifler Günü değil
Rochdale Haksever Öncüleri Kooperatifi’nin kuruluş günü olması sebebiyle Uluslararası Kooperatifler Birliği (ICA), 1923 yılından itibaren her yılın 21 Aralık gününü Dünya Kooperatifler Günü olarak kutlamaya başlamıştı. Bu uygulama 1994 yılına kadar devam etti. 1994 yılında ICA, kuruluşunun 100. yılı olması sebebiyle Birleşmiş Milletlere Uluslararası Kooperatifler Günü ile ilgili yeni bir öneri götürdü. Birleşmiş Milletler, kooperatiflerin ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmada oynadıkları önemli rolü göz önünde bulundurarak bu öneriyi kabul etti. Uluslararası Kooperatifler Günü olarak her yılın Temmuz ayının ilk Cumartesi günü kararlaştırıldı.
Böylelikle, hem Birleşmiş Milletler, hem de Uluslararası Kooperatifler Birliği aynı günün UKG olarak kutlanması konusunda mutabakata vardılar. Her yılın UKG temasının da ortaklaşa tespit edilmesi kararlaştırıldı. Birleşmiş Milletler, tüm üye devletlerden bu günün ülkelerindeki kooperatifler ile birlikte Uluslararası Kooperatifler Günü olarak kutlanmasını istedi.
UKG bu yeni tarih ve formatta ilk kez 1995 yılında hem Birleşmiş Milletler ve bağlı örgütler, hem de ICA ve bağlı kooperatifler tarafından kutlandı. Bu ortak kutlama günümüze kadar aksamadan devam etti ve gelecekte de devam edecek. Zira 2030 yılı gündemi olarak tespit edilen Sürdürülebilir Kalkınma Amaçlarına ulaşmada Birleşmiş Milletler kooperatiflere önemli görevler düştüğünü kabul ediyor.
Ekosistemimizde INOGAR ve İhtiyaç Haritası, sosyal kooperatifçilik yaklaşımıyla dayanışma ve karşılıklı yardımlaşmayı güçlendirmek, tüm hayatların eşit değere sahip olduğu inancıyla eşitsizliği azaltmak için çalışmalarına devam ediyor. IDEMA ise kooperatif alanındaki deneyim ve uzmanlığıyla kooperatiflerin sürdürülebilirliği için kapasite geliştirme ve operasyonel süreçlerin iyileştirilmesi için çalışmalarına devam ediyor.
Kaynak: Birleşmiş Milletler, Guardian, ILO, Sosyal Ekonomi Blogu, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği
Fotoğraf: EuroCoop, https://www.eurocoop.coop/coop-page/history.html
COMMENTS