Avrupa Birliği’nin (AB) yeni Karbon Sınırı Ayarlama Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism ya da CBAM) ve bunun karbon piyasaları üzerindeki potansiyel etkileri bir süredir tartışılan bir konu. Peki bu mekanizmanın olası etkileri neler olabilir?
Avrupa Birliği’nin (AB) yeni Karbon Sınırı Ayarlama Mekanizması (Carbon Border Adjustment Mechanism ya da CBAM) ve bunun karbon piyasaları üzerindeki potansiyel etkileri bir süredir tartışılan bir konu.
Şu anda, atmosferde salınan karbonun yaklaşık yüzde 25’i, bir tür karbon fiyatı tarafından karşılanıyor – genellikle karbon vergisi şeklinde alınıyor veya bir salım ticaret sistemi aracılığıyla yönetiliyor. Pek çok karbon piyasası, davranış değişikliklerini yönlendirmek için çok düşük bir karbon fiyatı belirliyor: Çin’deki mevcut karbon fiyatı, metrik ton başına yaklaşık 50 Yuan, yani neredeyse 6,50$. Bunun 2030 yılına kadar 139 Yuan’a çıkması bekleniyor, ancak bu fiyat hala çok ucuz. Karşılaştırma olarak, Avrupa Birliği’nin Karbon Salım Ticaret Sistemindeki karbon fiyatı Şubat ayında ilk kez 108 doları aştı.
Piyasalarda bir tutarsızlık gören ve kar etmek için bekleyen arbitrajcılar , Çin’de karbon kredisi alıp Avrupa’da satamadıkları için hayal kırıklığına uğradılar. Şu anda böyle bir durum var ancak çok da uzak olmayan bir gelecekte bu dinamiğin değişebileceği öngörülüyor. Geçen ay kabul edilen AB’nin Karbon Sınırı Ayarlama Mekanizması (CBAM), bu değişikliği yönlendiren mevzuatın bir parçası.
Potansiyel problemler neler olabilir?
AB’nin CBAM’inin tanıtılması, AB üye ülkelerine ithal edilen yoğun karbonlu mallar için oyun alanını eşitlemeyi amaçlıyor. Vergi kapsamındaki malların AB ithalatçılarının, ilgili sayıda sertifikayı teslim ederek, ulusal makamlara kayıt yaptırmaları ve mallara gömülü salımları beyan etmeleri gerekecek. Bununla birlikte, ithal edilen mallar, kendi karbon fiyatlandırma mekanizmalarına sahip olan AB ticaret ortaklarından geliyorsa, çok az düzeltme yapılması gerekecek veya hiç ödeme yapılması gerekmeyecek. Bu, diğer ülkeleri kendi karbon piyasalarını geliştirmeye teşvik edebilir.
CBAM, küresel karbon piyasaları için olumlu bir adım olarak görülse de ele alınması gereken endişeler ve sorunlar var. Gelişmekte olan ülkelerin sera gazı salımları için izleme ve doğrulama sistemlerini geliştirmek için zamana ihtiyacı olabilir. Ayrıca, AB ihracatına göre hâlâ rekabet avantajına sahip olabilecek yerel karbon fiyatlandırması olmayan ülkelerden yapılan ihracata ilişkin endişeler de var.
AB’nin karbon sınırı vergisinin ABD üzerindeki etkisinin minimum düzeyde olması bekleniyor ve şu anda ABD’nin bir karbon fiyatı veya vergisi benimsemesi için çok az teşvik var. ABD Kongresi, vergilendirme çözümleri yerine piyasa teşviklerini tercih ettiğini göstermişti. Ancak, AB’nin CBAM’i ABD’li politikacıların dikkatini çekerek çeşitli karbon fiyatlandırma faturalarının teklif edilmesine yol açtı, ancak hiçbiri önemli ölçüde ilerleme kaydetmedi.
Peki gelişmekte olan ülkeler CBAM mekanizmasını nasıl kullanabilir?
Gelişmekte olan ülkeler bağlamında, Dünya Bankası, ülkelerin AB’nin karbon sınırı vergisine maruz kalma durumlarını ölçmelerine yardımcı olmak için CBAM Exposure Index’i geliştirdi. CBAM başlangıçta sınırlı sayıda yoğun karbon içeren malları kapsayacak. Bu durum, AB’ye ihracat yapan gelişmekte olan ülkeleri önemli ölçüde etkileyebilir. Endeks, ihracatçılar için sertifikaların toplam potansiyel maliyetini ve bunların AB pazarlarındaki rekabet güçleri üzerindeki etkisini göz önünde bulundurarak CBAM’e göre olan hem mutlak hem de göreli maruziyeti hesaplıyor. Buna ek olarak, endüstriyel ürünlerinin karbon içeriğini azaltmak ve AB pazarlarında rekabet gücünü artırmak için yerel müdahaleye veya uluslararası yardıma ihtiyaç duyabilecek ülkelerin belirlenmesine yardımcı oluyor.
Gelişmekte olan ülkelerin CBAM’ın tam olarak uygulanmasına hazırlanmak için 1 Ocak 2026’ya kadar süreleri var ve onlara yardımcı olmak için Dünya Bankası Grubu da dahil olmak üzere uluslararası finans kuruluşlarından da destek mevcut.
Kaynak: S360Mag
COMMENTS