Dünya genelinde çoğunluğunu zehirli maddelerin oluşturduğu yoğun miktarda atık üretiliyor. En az 2100 yılına kadar büyümeye devam edecek olan küresel atık üretimi, günde 11 milyon ton çöp üretimi anlamına geliyor. Bu da demek oluyor ki; her bir kişi, yılda 365 gün, haftada ise 7 gün bir kilodan fazla çöp çıkarıyor. Radikal değişiklikler yapılmadığı takdirde tamamen kontrolden çıkma ihtimali olan atıklar ise çeşitlilik gösteriyor.
Tonlarca Elektronik Atık
Bilgisayarınızı çöpe attığınızda ne olacağını hiç düşündünüz mü? Düşünmediyseniz, şimdi birlikte elektronik atığa ve yıkıcı etkilerine bakalım.
Elektronik atık dünyada en hızlı büyüyen atık sorunlarının başında geliyor. Her yıl yaklaşık 50 milyon ton elektronik atık üretiliyor. Bu da saniyede 1000 adet dizüstü bilgisayarın çöpe atıldığı anlamını taşıyor. Yapılan araştırmalara göre; bazı yerlerde elektronik atık miktarının gelecek yıllarda %500 artması bekleniyor.
E-atıkların içerisinde bulunan son derece toksik kimyasal maddeler, insan sağlığını da olumsuz etkiliyor. Doğum kusurları; merkezi ve periferik sinir sistemlerinin hasar görmesi, hasarlı akciğer, karaciğer ve böbreklerin yanı sıra bu olumsuz etkiler ölüme kadar gidiyor.
Çok sayıda elektronik atık “geri dönüşüm” için Asya ve Afrika’ya gönderiliyor. Bu kulağa güzel geliyor olabilir ama bu sadece e-atıktan kurtulmak için üretilen kolay ve ucuz bir yol. Atıkların birçoğu çocuklar tarafından yakılıyor. Geri dönüşüm tesislerinde çalışan çocuklar, sağlıklarının zarar görmesi konusunda yetişkinlere oranla daha yüksek risk altında bulunuyor.
Geri dönüşüm tesisleri ayrıca bir kısır döngü yaratıyor. Toprakları çok kirli olduğundan dolayı kendi besinlerini yetiştiremeyen köylüler, hayatta kalabilmek için geri dönüşüm endüstrisinde çalışmak zorunda kalıyor. Bu durum hem çalışan sağlığını hem de çevreyi daha da kötüleştiriyor.
Dünya genelinde günlük ürünlerin, elektronik atık dağılımı şu şekilde;
%31- Mikrodalgalar, traş makineleri veya kameralar gibi küçük elektronik ekipmanlar
%28- Bulaşık makineleri ve çamaşır makineleri gibi büyük elektronik ekipmanlar
%17- Buzdolapları veya klimalar gibi sıcaklık değişim ekipmanları
%15- Ekranlar
%7- Bilgisayarlar veya telefonlar gibi küçük bilgi teknolojileri
%2- Lambalar
Araştırmalara bakıldığında; en çok elektronik atığı Asya üretiyor ve bu sıralamayı Avrupa, Kuzey Amerika takip ediyor. Fakat kişi başına üretilen en çok elektronik atık oranlarına bakıldığında 16 kilogram ile Avrupa başı çekiyor. En düşük kişi başı üretim ise 1.7 kilogramla Afrika’da yer alıyor.
Uzmanlar artan dünya nüfusu ile elektronik atık sorunun da daha fazla büyüyeceğini söylüyor.
Evlerden Gelen Tonlarca Atık
Dünya çapında yılda 2 milyar tondan fazla evsel atık atılıyor. Bu da her saniye 60 tondan fazla atık demektir.
Her 2 saatte bir dünyanın en büyük konteyner gemisini çöplerle doldurmaya yetecek kadar malzeme atılıyor. Bu da her gün 12 konteyner gemisi ve bir yılda 4570 konteyner gemisi doldurulabilecek kadar atık üretimi anlamına geliyor.
Dünya nüfusu arttıkça atık üretimi de artıyor. Eğer bu konu da bir şey yapılmazsa; 2050’ye kadar evsel atık miktarı yüzde 70 artarak yılda 3,4 milyar tona ulaşacak, yani atık üretimi aslında nüfus artışını iki katından fazla olacak. Günlük yaşantınızda üretilen atığın sadece küçük bir kısmını görüyorsunuz. Oysa ki her bir evsel atık torbası içerisinde 70 torbalık atık barındırıyor.
Peki evsel atıklar nereye gidiyor?
Atıkların çoğu ya çöplüklere gidiyor ya da yakılıyor. Yanan atık, bilim tarafından bilinen en zehirli kimyasallardan biri olan dioksini ortaya çıkarıyor. Bu da hava kirliliğinin oluşmasına katkıda bulunuyor. Atık üretimi ve yanması, 2016 yılında küresel ısınmada %5 oranında rol oynadı. 2050 yılına kadar büyük adımlar atılmadığı takdirde bu oranın %60’ı geçmesi bekleniyor.
Tonlarca Tehlikeli Atık Atıldı!
Her yıl 400 milyon ton tehlikeli atık üretiliyor. Bu da saniyede neredeyse 13 ton atık demektir.
Zehirli, bulaşıcı, radyoaktif veya yanıcı olması nedeniyle halk sağlığı ve çevre için önemli ve potansiyel tehditler oluşturan tehlikeli atıklar hızla büyüyor. Dünyadaki her bir kişi için yılda yaklaşık 60 kg tehlikeli atık üretiliyor ve bu miktar gün geçtikçe artıyor. Sadece bir nesilde insan yapımı kimyasalların üretimi 1 milyon tondan 400 milyon tona çıkarak %40.000 oranında artış gösterdi.
Peki bu tehlikeli atıklar nereden geliyor?
Tehlikeli atıklar esas olarak aşağıdaki belirttiğimiz sektörler tarafından üretiliyor;
- Kimyasal üretim
- Petrol ve kömür ürünleri imalatı
- Atık işleme ve imhası
- Zirai ilaç, gübre gibi tarımsal kimyasalların imalatı
- Demir ve çelik imalatı
Aynı zamanda tehlikeli atıklar, piller, kozmetikler, temizlik ürünleri, boyalar, ilaçlar, elektronik ürünler gibi her gün kullandığımız ürünler aracılığıyla da üretiliyor. Bununla beraber üretilen tehlikeli atıklardan insanların nasıl etkilendikleri hâlâ yeterince bilinmiyor.
Bilinen kısım ise hiç iç açıcı değil.
Tehlikeli atıklardan kaynaklanan kimyasal türler; hormon sistemlerini bozuyor ve kansere, üreme sorunlarına, doğum kusurlarına neden oluyor. Bununla birlikte insan veya hayvanların DNA’sına zarar veriyor.
İnsan kimyasal kontaminasyonu üzerine yapılan bir araştırmada, test edilen kişilerin %99’unda, onlarca yıl önce yasaklanmış iki tehlikeli kimyasal olan DDT ve PCB’ler bulundu. Yine yapılan araştırmalarda; bebeklerini emziren kadınlarda bulunan PCB’lerin oranı erkeklere göre daha düşük seviyede olduğu tespit edildi. Emziren anneler, bu kimyasalları ne yazık ki bilmeden ve istemeden bebeklerine boşaltıyor.
Peki günden güne ciddi oranda artan atık sorunları hakkında ne yapılmalı?
Dünya ve insan sağlığı açısından git gide tehlikeli hal almaya başlatan atık sorununun kendi kendine ortadan kalkması mümkün değil. Artan atık sorununun çözülebilmesi için yeni yollar bulunması gerekiyor. “Beşikten beşiğe atık” yaklaşımının temeli atıksız rejeneratif sistemlerine dayanıyor ve önde gelen yeşil şirketler bu ilkeyi uyguluyor. Bu yaklaşımın yanı sıra Dünya Bankası da bazı çözümleri öne çıkarıyor;
- Son teknoloji atık yönetim sistemleri için gelişmekte olan ülkelere finansman destek.
- Kapsamlı atık azaltma ve geri dönüşüm programları.
- Tüketici eğitimi
Kaynak: The World Counts
COMMENTS