LIFE Projesi / Eğitmen
IDEMA Kalkınma çalışanları yazıyor: LIFE Projesi Eğitmenlerimizden Asu Aksoy, kadın istihdamı ve mikro kredi üzerine IDEMA Haber okuyucuları için yazdı.
Kadınların ekonomik hayatın aktif katılımcıları olmaları toplumsal kalkınmanın sağlanması ve sürdürülebilir kalkınma için zorunlu bir koşuldur. Kadınların ekonomik hayattaki yeri açısından bakıldığında Türkiye’deki durumun geliştirilmesi gerektiği açıktır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2019 verilerine göre;
- Kadınların iş gücüne katılım oranı %35,
- İstihdam oranı %28,9,
- İşsizlik oranı %17,6,
- Tarım dışı işsizlik oranı ise %22,7’dir.
Kadının iş gücüne katılmasını etkileyen faktörler arasında medeni durum, eğitim seviyesi, yaş, çocuk sayısı, ekonomik koşullar ve yaşanılan bölgenin sosyo-kültürel yapısı gibi etkenler bulunmaktadır.
Kadın girişimciliği, kadınların ekonomik hayata katılmaları ve gelir elde etmeye başlamaları açısından önemli bir yoldur. Türkiye’deki örneklere bakıldığında kadın girişimler, ekonomiye önemli bir katkı sağlamaktadırlar. Önceki yıllara oranla kadınların maddi gücü ve ekonomik bağımsızlığı artmaktadır. Kadınlar, iş yapma konusunda deneyim kazanmakta, sosyalleşme imkânı bulmakta ve hareketlenmektedirler. Bu girişimler ile kadınların özgüvenleri gelişmekte, aile ve toplum içinde saygınlıkları artmaktadır. Kadınlar girişimler ile sadece ekonomik olarak değil; sosyal olarak da güçlenmektedirler. Ayrıca, kadınların ekonomik olarak güçlenmesi doğrudan aileyi de olumlu olarak etkilemektedir. Çocukların eğitim düzeyi ve ailenin yaşam kalitesi yükselmektedir.
Kadınların iş gücüne katılımının artırılması Türkiye’de istihdam politikasının öncelikli hedeflerinden biridir. Bu bağlamda, 1970’li yıllardan itibaren dünyada, 2002 yılından bu yana Türkiye’de faaliyette bulunan mikro kredi kuruluşları ve uygulamalarının kadın yoksulluğu ve istihdamı üzerinde önemli etkileri olduğu görülmektedir.
Bu yazıda, Türkiye’deki mikro kredi saha çalışmaları incelenmekte ve istihdam verileri ışığında kadın istihdamı ve mikro kredi uygulamaları ilişkisi üzerine görüşler paylaşılacaktır. Değerlendirmeler sonucunda mikro kredi uygulamalarının kadınlarda işsizliği azalttığı, kırdan kente göçü önlediği, hane halkı gelirini ve kadının aile içi ve toplumdaki karar alma gücünü arttırdığı görülmektedir. Ek olarak, mikro kredi uygulamalarının genellikle yoksul ve eğitim seviyesi düşük kadınların işsizlik ve iş gücüne katılım oranlarını olumlu etkilediği; ancak kayıt dışı istihdam üzerinde çok olumlu bir etkisi olmadığı tespit edilmiştir.
Mikro Kredi Nedir?
Mikro kredi, ekonomik zorluk yaşayan bireylerin gelir kazanmalarına yardımcı olacak işler kurmalarını sağlamaları için teminatsız verilen küçük sermayeye denir. Bu kredi tipi, bireysel girişimleri/küçük işletmecileri hedef alır ve grup tabanlı kredi modelini benimser. Bu model, sorumluluk ve dayanışmayı temel alır. Eğer bir üye krediyi geri ödeyemezse diğer üyeler hep beraber bu ödemeyi gerçekleştirir. Bu sistem finansal hizmetlere ulaşamayan kitleye finansal kaynak vermeyi amaçlar. Onların hayatlarını iyileştirmek ve hayallerine şans vermek adına mikrofinans geleceğe ışık tutan bir sistemdir.
Mikro kredi sistemini bularak köy bankası anlamına gelen Grameen Bank’ı kuran ve bu sosyal girişimi ile sosyal ve ekonomik kalkınma amacıyla çalışan Muhammed Yunus, 2006 yılında Nobel Barış Ödülü‘ne layık görüldü.
Bu sistemin bir uygulaması da ülkemizdeki ekonomik zorluk yaşayan kadınlar için mevcuttur. Devlet destekli Türkiye İsrafı Önleme Vakfı ve Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı kadınlara destek amaçlı mikro kredi vermektedir.
Bir Mikro Kredi Öyküsü
Muhammed Yunus üniversitede ders verdiği sıralarda saha araştırması için öğrencileri ile yoksul bir köye gider. Bu köyde Sufiya adında üç çocuklu bir kadınla tanışır. Sufiya, geçimini sağlamak adına bambudan sandalyeler yapıp onları satar. Ne yazık ki, tefeciden aldığı yüksek faizli gelir nedeniyle çok çalışmasına rağmen çok yoksul bir yaşam sürdürmektedir. Yunus, köyü iyice dolaşınca bu köyde Sufiya gibi 41 kişi daha olduğunu keşfeder ve onlara küçük miktarda sermayesiz kredi verir. Yunus’un tek bir şartı vardır: verdiği anaparayı bir yıl içinde geri almak. Kredi alan köylüler Yusun’un verdiği anaparayı 1 yıl içinde öder. Hatta, evlerini onarmaya ve daha iyi bir yaşam sürmeye bile başlarlar. Mikro kredinin yaşamlar üzerindeki sihirli dokunuşu böylece başlar.
Mikro Kredi Nasıl Alınır?
Mikro kredi tamamen kadınların iş hayatına atılmasına başlangıç olması için verilen bir kredi paketidir. Mikro krediyi almanız için öncelikle aynı mahallede ikametgâh eden en az beş kadının bir araya gelmesi gerekmektedir. Bu kadınlardan akrabalık yakınlığı olmaması şartı aranmaktadır. Herhangi bir yaş kısıtlaması yoktur.
En az beş kadın girişimci iş fikirlerini belirledikten sonra mikro kredi için başvurabilirler. Daha sonra ilgili kurumdan görevli personel başvuru sahiplerinin belirlediği adrese gelerek, iş ortağı kadınları ve maddi durumların analizi gerçekleştirir. Görüşmenin olumlu geçmesi durumunda ve verilecek üç günlük bir eğitim sonrasında ilk mikro kredi alınabilir.
Anadolu Kadınının Başarı Öyküsü
Kahramanmaraş’ın Afşin ilçesinde akraba ve komşularından aldığı emanet kazanlarla tarhana üretmeye başlayan 43 yaşındaki Ümmü Kuşkaya, siparişlere yetişmeye çalışıyor. Kuşkaya, aile bütçesine katkı sağlamak için el işi, yoğurt ve süt sattı. Kendini geliştirmek isteyen Kuşkaya, Türkiye İsrafı Önleme Vakfı (TİSVA) ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi tarafından verilen mikro kredi desteğiyle tarhana üretmeye başladı.
Bu alanda kendini geliştirerek her geçen gün üretimini artırmayı başardı. Yıllık bir tonla başladığı tarhana üretimini altı tona çıkaran Kuşkaya, siparişlere yetişebilmek için iki dönümlük alana tesis kurmaya hazırlanıyor.
Ümmü Kuşkaya yaptığı açıklamada eşinin inşaat işçisi olarak çalıştığını belirterek, aile bütçesine katkıda bulunmak için çabaladığını vurguladı. TİSVA ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesinin mikro kredi desteğiyle 2009’da tanıştığını, ilk kullandığı 750 liralık krediyle el işi yaptığını daha sonra inek alarak yoğurt ve süt üretimine başladığını aktaran Kuşkaya, çevresindekilerin ve Kahramanmaraş Büyükşehir Belediyesi Mikro Kredi Afşin Şube Yönetici Yardımcısı Yeliz Şenkaya’nın teşviki ve desteğiyle tarhana üretmeye yöneldiğini ifade etti.
2017’de İstanbul’da düzenlenen Citibank Mikro Girişimci Ödülleri Yarışması’nda Türkiye birincisi olduğunu belirten Kuşkaya, evinde ürettiği tarhanaları kuru yemişçiler, baharatçılar ve vatandaşlara satarak ev ekonomisine katkıda bulunduğunu söyledi.
Peki, Ben Mikro Kredi ile Nasıl Tanıştım?
Uzun dönem finans sektöründe operasyonel süreçlerde görev aldım. Bir arkadaşımın “Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı”nın sosyal sorumluluk projelerinde çalışmak ister misin? demesi ile kariyerim tamamen yön değiştirdi ve mikro kredi projesinde birim yöneticisi olarak işe başladım. Ekonomik olarak zorluk yaşayan girişimci kadınların, kendi işlerini kurmaları ya da var olan işlerini geliştirmeleri için talep ettikleri mikro kredi taleplerini değerlendirdim. Evlerine ya da iş yerlerine konuk oldum. Yaptıkları işleri ve gelişmeleri izledim. Az bir sermaye ile işlerinin gelişimlerine tanık ettim. Kadınların ekonomik olarak faaliyette bulunmalarına destek olmak beni oldukça mutlu etti. Bu projede benim için en önemli deneyim, girişimci kadınların mikro işlerle nasıl büyüdüklerine tanıklık etmek oldu.
Mikro kredi hakkında daha fazla bilgi edinmeniz için IDEMA olarak sizlere destek sunacağımızı bilmenizi isteriz!
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı’nın ve Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı’nın web sitelerinden de mikro kredi ile ilgili detaylı bilgilere ulaşabilirsiniz.